Pojazd zastępczy z OC sprawcy. Komu, kiedy i na jak długo przysługuje?

Jeżeli utraciłeś mobilność w wyniku szkody komunikacyjnej wyrządzonej przez innego kierowcę, powinieneś wiedzieć, iż wszystkie Towarzystwa Ubezpieczeniowe mają obowiązek pokrycia wydatków poniesionych na wynajem pojazdu zastępczego, niezależnie od tego w jakim celu wykorzystywany był uszkodzony samochód. Nie jest istotne przy tym, czy prowadzisz firmę, czy też auto było Tobie niezbędne do celów prywatnych. Warto również wiedzieć, iż koszty związane z wynajmem pojazdu zastępczego pokrywane są z obowiązkowej polisy OC sprawcy wypadku i nie jest tu istotna kwestia dostępności do publicznych środków komunikacji zbiorowej.

Faktem jest, iż nie wszystkie wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane, albowiem zgodnie z art. 354§ 2 k.c., art. 362 k.c. oraz art. 826§ 1 k.c. istnieje obowiązek wierzyciela w zapobieganiu szkodzie i zmniejszeniu jej rozmiarów.
Nie można jednocześnie stracić z pola widzenia faktu, iż jeżeli okres najmu pojazdu zastępczego był adekwatny do okresu faktycznej, rzeczywistej naprawy uszkodzonego pojazdu, towarzystwo ubezpieczeniowe nie ma podstaw do kwestionowania tego okresu podpierając się na przykład technologicznym czasem naprawy. Nie można również stracić z pola widzenia poglądu Sądu Najwyższego, który wskazał, że szkodę stanowią również konieczne wydatki związane ze zdarzeniem szkodzącym. Przy takim ujęciu, stratą w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. są objęte także te wydatki, które służą ograniczeniu (wyłączeniu) negatywnych następstw majątkowych doznanych przez poszkodowanego w wyniku uszkodzenia (zniszczenia) pojazdu. Negatywnym następstwem majątkowym jest tu utrata możliwości korzystania z rzeczy, a więc utrata uprawnienia stanowiącego atrybut prawa własności. W takiej sytuacji poszkodowanemu przysługuje roszczenie o zwrot wydatków na najem pojazdu zastępczego nieprzeznaczonego do kontynuowania działalności gospodarczej lub zawodowej, można je bowiem uznać za stratę (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r. III CZP 5/11)[2].

Tyle teorii, praktyka pokazuje natomiast, iż kwestie podejścia do refundacji kosztów najmu pojazdu zastępczego są różne. Wiele przypadków wskazuje na fakt, iż ubezpieczyciele często próbują ograniczyć zasadny czas najmu do technologicznego czasu naprawy. Oparcie metodyki ustalania wysokości należnego odszkodowania za wydatki na najem pojazdu zastępczego wyłącznie o tzw. technologiczny czas naprawy, oznacza pominięcie znacznego okresu, w którym poszkodowany obiektywnie nie może odtworzyć możliwości korzystania z własnej rzeczy poprzez jej naprawę, a w konsekwencji częściowe przeniesienie ciężaru naprawienia szkody na poszkodowanego. 
W orzecznictwie Sądu Najwyższego trudno szukać legitymacji dla określania granic refundowanego czasu najmu pojazdu zastępczego tylko za określony czas postępowania likwidacyjnego (od dnia zgłoszenia szkody do dnia oględzin uszkodzonego pojazdu) i za technologiczny czas naprawy.

Podobnie, trudno szukać akceptacji dla refundacji poniesionych wydatków na najem pojazdu zastępczego, która niezależnie od okoliczności i w przypadku każdego zgłoszonego roszczenia „sztywno”, z góry oraz co do dnia wyznacza czas zwrotu kosztów np. maksymalnie 3 dni na zgłoszenie szkody, okres na oględziny, czas technologicznej naprawy, maksymalnie 2 dni na sprowadzenie części zamiennych i maksymalnie 2 dni organizacyjne na przekazanie pojazdu do naprawy i jego odbiór, z pominięciem innych obiektywnych i niezależnych od poszkodowanego elementów, które w okolicznościach danej sprawy wpływają na łączny czas niemożności korzystania z uszkodzonego pojazdu.

Poszkodowanemu lub podmiotowi, który udostępnia pojazd zastępczy (np. wypożyczalni samochodów) przysługuje odszkodowanie za zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego za okres od dnia wynajęcia w związku z powstałą szkodą do dnia naprawy uszkodzonego pojazdu – art. 361 § 1 kc. Ograniczenie okresu, za który przysługuje refundacja kosztów najmu pojazdu zastępczego do tzw. technologicznego czasu naprawy, nie tylko nie realizuje zasady pełnego odszkodowania, ale również naraża poszkodowanego na poniesienie dodatkowych wydatków, które nie wystąpiłyby, gdyby nie została wyrządzona mu szkoda. Tym samym poszkodowany może domagać się zwrotu poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego za cały okres niezbędny do dokonania naprawy uszkodzonego pojazdu, w którym nie mógł korzystać z uszkodzonego pojazdu. Dopiero bowiem z chwilą dokonania naprawy odpada niemożność korzystania z rzeczy.

Jak w praktyce bronić się przed decyzjami ubezpieczyciela, niezgodnymi z orzeczeniami Sądów? Przede wszystkim, już w momencie oddawania pojazdu do naprawy, należy poprosić osobę reprezentującą warsztat naprawczy, o rozpoczęcie sporządzania dokumentu „historii naprawy pojazdu”. W dokumencie tym powinny być wskazane wszystkie istotne daty występujące w procesie likwidacji szkody, poczynając od daty przyjęcia pojazdu do naprawy. Kolejne czynności, potwierdzone datami, jakie powinny znaleźć się w piśmie to: data wykonania oględzin (ewentualnie ponownych oględzin), data zamówienia części, daty dostawy poszczególnych elementów niezbędnych do naprawy i oczywiście data zakończenia naprawy. Często w trakcie naprawy natrafia się na przestoje niezależne od warsztatu naprawczego. Mogą one być spowodowane np. brakiem dostępności części w magazynie nie tylko autoryzowanego serwisu, ale także w przypadku pojazdów dużej wartości, koniecznością oczekiwania na dostawę części z odległych miejsc na świecie. Problem ten najczęściej dotyczy elementów do pojazdów amerykańskich producentów pojazdów, które były importowane do Europy.  Bywa, iż okres oczekiwania na części wydłuża się nawet do 2 miesięcy, a samochód czeka rozmontowany na kontynuację naprawy w serwisie. Okres ten należy uznać za zasadny okres najmu, jednak warto zabezpieczyć się tu wydrukami z systemu zamówień zawierającymi datę złożenia zamówienia oraz datę dostawy poszczególnych elementów.

Reasumując, zarówno ubezpieczyciel, jak i poszkodowany, powinni być żywo zainteresowani poszczególnymi etapami likwidacji szkody. W przypadku ewidentnych zaniedbań poszkodowanego lub zakładu naprawczego może nastąpić redukcja poniesionych wydatków na najem pojazdu zastępczego z uwagi na czas jego trwania!
Weryfikacja wspomnianego czasu najmu może być dokonana w przypadku bezsprzecznego wykazania, że poszkodowany pozostawał w zwłoce w zleceniu przeprowadzenia naprawy uszkodzonego pojazdu mechanicznego lub udowodnienia istnienia zwłoki zakładu naprawczego w przeprowadzeniu usługi naprawczej.

Z pozdrowieniami,

Marcin Golis, ekspert w dziedzinie tematyki wynajmu pojazdów zastępczych z OC sprawcy. Posiada i stale poszerza wiedzę dotyczącą uregulowań prawnych z powyższego zakresu, przekładając ją na praktykę w codziennej pracy zawodowej na stanowisku Dyrektora Zarządzającego w wypożyczalni samochodów.

O tym także porozmawiamy w dniach 10-11 grudnia 2019 roku, na Łączyny 5 w Warszawie, na XIV Dyskusyjnym Forum Ubezpieczeń Komunikacyjnych. Zapraszamy do dyskusji! (www.forumubezpieczen.com)

[1] https://www.opencar24.pl/oc-sprawcy/ [dostęp: 23.10.2019]

[2] http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/III%20CZP%205-11.pdf [dostęp: 24.10.2019]

[3] wyrok SN z dnia 5 listopada 2004 r. II CK 494/03 LEX nr 145121, Biul.SN 2005/3/11, uzasadnienie uchwały SN z dnia 22 listopada 2013 r. III CZP 76/13 OSNC 2014/9/85, LEX nr 1392609, G.Prawna (…), Biul.SN 2013/11/13-14, wyrok SN wraz z uzasadnieniem z dnia 8 września 2004 r. IV CK 672/03 LEX nr 146324).

[4] http://opencar24.pl/blog/przepisy-ustawy-orzeczenia-sadu-najwyzszego-w-sprawie-samochodu-zastepczego-z-oc-sprawcy/ [dostęp: 25.10.2019]