Z teczki Specjalisty PIM: Kilka słów o nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego

Przewlekłość postępowań sądowych to ogromna bolączka wielu ludzi. Od wielu lat sądownictwo w Polsce jest nadmiernie obciążone, przez co system jest mało wydajny. Sprawy sądowe, które trwają zdecydowanie za długo mogą powodować wiele frustracji. A przecież jedną z głównych zasad postępowania cywilnego jest szybkość postępowania. Na podstawie ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw Ustawodawca wprowadził do postępowania cywilnego wiele istotnych zmian, które mają na celu usprawnić postępowanie cywilne. Większość z nas zapewne słyszała o tej nowelizacji w radiu bądź w telewizji, ale niewiele osób wie jakie zmiany zostały wprowadzone. Warto pochylić się nad tym tematem, bowiem ignorantia iuris nocet czyli jak wskazuje jedna z paremi wywodząca się z prawa rzymskiego – nieznajomość prawa szkodzi. Omawiana nowelizacja postępowania cywilnego jest istotna dla każdego z nas, dlatego warto się z nią zapoznać. 

Całkowicie nowym rozwiązaniem jest wprowadzenie do postępowania cywilnego posiedzenia przygotowawczego, które ma służyć do rozwiązania sporu bez potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń. W trakcie tego posiedzenia strony będą mogły przedstawić swoje stanowiska i porozumieć się w kwestii rozwiązania istniejącego sporu. Jeśli stronom nie uda się dojść do porozumienia to zostanie sporządzony plan rozprawy. W planie rozprawy umieszcza się m.in. żądania stron, wszelkie zarzuty oraz terminy posiedzeń. Dzięki temu już na tym etapie każda ze stron postępowania dowie się jak będzie przebiegać proces w jej sprawie i czego może się spodziewać w najbliższej przyszłości. Tak ustalony harmonogram rozprawy pozwoli stronom przede wszystkim uzyskać realny wpływ na kształtowanie przebiegu postępowania sądowego.

Zmodyfikowany model postępowania zakłada, że sprawa rozstrzygana jest na pierwszym posiedzeniu. W nowelizacji widoczny jest duży nacisk na dążenie do ugodowego rozwiązania sporu. Warto zwrócić uwagę na zmianę, która przewiduje, że na każdym etapie postępowania sędzia może pouczyć strony o prawdopodobnym wyniku sprawy. Ponadto do kodeksu postępowania cywilnego wprowadzono szereg mechanizmów, które mają przeciwdziałać nadużyciu prawa procesowego. W ten sposób Ustawodawca kotegorycznie chce ograniczyć zjawisko wnoszenia bezzasadnych pozwów, zgłaszania szeregu wniosków o wyłączenie sędziego, czy też wnoszenia licznych zażaleń w zbliżonym przedmiocie. 

Znowelizowana została również kwestia prowadzenia postępowania dowodowego. Strona może przytaczać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków jedynie do chwili zatwierdzenia planu rozprawy. Warto zapamiętać, iż strony powinny bezpośrednio wskazać, którym faktom przedstawionym przez przeciwnika zaprzeczają. Zgłaszając jakikolwiek dowód strona postępowania powinna wskazać jakie konkretnie fakty chce udowodnić. Co ciekawe Strona, która wnosiła o wezwanie świadka, czy biegłego musi dołożyć starań, by wezwana osoba stawiła się w wyznaczonym czasie i miejscu. Przy czym świadek ma teraz możliwość złożenia swoich zeznań na piśmie. 

Interesującą zmianą jest dopuszczenie możliwości prywatnej rejestracji wszystkich czynności sądu. Nie jest już wymagane zezwolenie sądu na utrwalanie przez strony lub uczestników postępowania przebiegu posiedzeń bądź innych czynności sądowych za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk.

Kolejną ważną zmianą jest sposób sporządzania uzasadnień wyroków. Praktyka sądowa ostatnich lat wskazuje, że pisemne uzasadnienia wyroków stają się coraz obszerniejsze i zawiłe. Tymczasem w świetle wprowadzonej nowelizacji każde uzasadnienie wyroku powinno być sporządzone w zwięzły sposób. Warto zapamiętać, że wniosek o uzasadnienie podlega teraz opłacie w wysokości 100 zł. 

Dla prowadzenia sporów które dotyczą przedsiębiorców niezwykle istotne jest wyodrębnienie postępowania w sprawach gospodarczych. Ustawodawca zdecydował się na zaostrzenie rygorów w tym postępowaniu, w szczególności na skrócenie terminów i ograniczenie możliwości dysponowania dowodami z uwagi na profesjonalizm, którym powinni cechować się przedsiębiorcy. Zmiany mają przyczynić się do przyspieszenia rozpoznawania spraw gospodarczych, co dotychczas stanowiło duży problem.

Warto wyraźnie zaznaczyć, że zmianie uległy również opłaty sądowe w sprawach o prawa majątkowe. Wprowadzono również ciekawe rozwiązanie, które pozwala sądowi niezależnie od wyniku sprawy, nałożyć obowiązek zwrotu koszów procesu na stronę utrudniającą postępowanie sądowe. 

Wprowadzenie przez Ustawodawce wskazanych wyżej zmian na ma celu usprawnienie systemu sądownictwa w Polsce. Niebawem przekonamy się czy założony cel zostanie osiągnięty.

Z pozdrowieniami,

Justyna Radek

Specjalista PIM